براساس این طرح خریداران سهام ضمن آنکه از دریافت حداقل سود معادل اوراق مشارکت اطمینان پیدا می‌کنند، می‌توانند به کسب سودهای بیشتر ناشی از افزایش قیمت سهام در آینده امیدوار باشند.یکی از دغدغه‌های سهامداران شرکت‌های بورس کسب بازده مورد انتظار حداقل، معادل نرخ سود بدون ریسک (اوراق مشارکت) است. این موضوع با مدیریت ریسک صحیح توسط فعالان بازار و با معرفی ابزارهای نوین مالی توسط نهادهای مجری دور از انتظار نیست. با محقق ساختن چنین ابزاری اطمینان در کسب بازده مورد انتظار برای سرمایه‌گذاران را به ارمغان خواهد آورد. بیمه سهام مدلی از اختیار فروش است که با شکل ساده‌تر در بازار سرمایه معامله می‌شود. سهامداران عمده که نسبت به پتانسیل‌های درونی سهامشان آگاهی دارند می‌توانند با واگذاری اختیار فروش سهام به قیمت روز، سهام را بیمه کنند. با توجه به اینکه کاهش نسبت قیمت به درآمد به معنی سودآوری حداقل بین 20تا 30درصد برای سهام شرکت‌هاست سهامداران عمده با اطمینان می‌توانند سهامشان را با سود حداقل 20درصد در سررسید به سهامداران بدهند. در همین رابطه گفت‌وگویی با علی صالح‌آبادی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره آغاز معاملات اختیار سهام که از هفته گذشته در بورس تهران آغاز شد، انجام داده‌ایم.
- طرح بیمه سهام یا اوراق اختیار فروش سهام که از هفته گذشته در بورس تهران به اجرا درآمد چه طرحی است و چه کارکردی دارد؟
براساس این طرح خریداران سهام ضمن آنکه از کسب حداقل سود معادل اوراق مشارکت اطمینان پیدا می‌کنند، می‌توانند به کسب سودهای بیشتر ناشی از افزایش قیمت سهام در آینده امیدوار باشند. این طرح یکی از اقدامات مؤثر برای بهبود وضع بازار و کنترل ریسک سرمایه‌گذاران است که به‌نوعی بیمه سهام محسوب می‌شود.
- سازوکار انجام معاملات اختیار سهام چگونه است؟
ساز و کار اولیه این طرح به این شکل است که سهامداران عمده می‌توانند اوراقی را تحت عنوان آپشن یا اختیار منتشر کنند و از این طریق ریسک سرمایه‌گذاران خرد را کاهش دهند و در عین حال ریسک نوسان منفی قیمت یک سهم را هم کمتر کنند.
در این روش سرمایه‌گذاران معمولا سود بالاتری از سود اوراق مشارکت به‌دست می‌آورند به این دلیل که سهامدار عمده اعلام می‌کند قیمت یک سهم را در یک دوره زمانی مشخص بالاتر از نرخ روز خریداری خواهد کرد؛ به‌طور مثال ممکن است یک سهامدار عمده برای یک سهم اوراق اختیار سهام منتشر کند و براساس آن اعلام کند که 6ماه دیگر بین 10تا 12درصد بالاتر از قیمت روز این سهم را خریداری خواهد کرد؛ مثلا اگر قیمت یک سهم 150تومان باشد ممکن است سهامدار عمده اعلام کند که همین سهم را در 6ماه آینده به قیمت 165تومان خریداری خواهد کرد و براساس آن مقدار معینی آپشن یا اختیار معامله به فروش برساند.
- آیا می‌توان طرح فروش اوراق اختیار سهام را روی همه سهام موجود در بورس تهران اجرا کرد؟
بله، این طرح قابلیت اجرا روی تمام سهام در بورس را داراست اما ما در مرحله اول به‌دنبال این هستیم که انجام معاملات اختیار سهام را روی سهام بزرگ بازار انجام بدهیم.
- آیا امکان انجام معاملات ثانویه هم روی اوراق اختیار سهام وجود دارد؟
با اجرای این طرح سهام به‌طور کامل بیمه می‌شود اما امکان انجام معاملات ثانویه روی اوراق وجود ندارد و خریدار فقط می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و سهام را به قیمت مشخصی بفروشد اما در عین حال کسی که یک آپشن را خریداری کرده خیالش راحت است که این سهام را در یک دوره مشخص بالاتر از رقم کنونی به فروش خواهد رساند.
- پس این طرح با اوراق اختیار معامله که در کشور‌ها دیگر مبادله می‌شود اندکی متفاوت است؟
بله این اوراق نوعی بیمه سهام محسوب می‌شود و در واقع یک مدل کامل از بیمه سهام است که در عین حال امکان سفته‌بازی روی این سهام وجود ندارد اما دادوستد این اوراق هم به نفع خریداران است و هم فروشندگان اوراق.
- اگر قیمت روز سهم در تاریخ سررسید تعیین شده در اوراق اختیار معامله بالاتر از قیمت تعیین شده در سررسید باشد چه اتفاقی خواهد افتاد؟
اگر خریدار آپشن قیمت سهامش در تاریخ سررسید تعیین شده بالاتر از قیمت تعیین شده باشد مثلا به جای 165تومان این قیمت 170تومان باشد می‌تواند سهم را در بازار به فروش برساند.
- نفع سهامدار عمده یا فروشنده که این اوراق را در آینده به قیمت بالاتری خریداری می‌کند چیست؟
فرض کنید یک شرکت سرمایه‌گذاری تعدادی از سهام موجود در سبد سهامش را انتخاب کرده و برای آنها اوراق اختیار سهام منتشر می‌کند. این کار باعث می‌شود که نوعی اطمینان نسبت به آینده سهم وجود داشته باشد و در عین حال از عرضه بیش از حد سهام و در نتیجه افت قیمت سهام جلوگیری شود. این کار باعث می‌شود تا سهام موجود در سبد سهام یک سهامدار عمده که فروشنده اختیار سهام است جلوگیری شود و ارزش سبد و دارایی‌هایش حفظ شود. با این کار نگرانی سهامداران نیز از افت قیمت سهام کاهش می‌یابد و این هم به نفع خریدار اوراق است و هم فروشنده.
- دوره‌های زمانی اختیار معامله چقدر است؟
می‌تواند 6ماه یا سال باشد؛ یعنی فروشنده این اختیار را می‌دهد که به‌طور مثال 200میلیون آپشن را در سررسید شش ماهه به فروش برساند با نرخ سود 10تا 12درصد بالاتر از قیمت روز. اگر این تعداد را تقسیم کنیم به تعداد روز‌های معاملاتی بورس باید روزانه 5/1میلیون آپشن را در بورس به فروش برساند و اگر بخواهد یکساله این اوراق را بفروشد 20درصد بالاتر از قیمت روز به فروش خواهد رسید و این برای کسانی که در اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری می‌کنند جذاب‌تر است؛ چرا که بالاخره موضوع تقسیم سود شرکت نیز مطرح است و خریدار هم می‌تواند از تفاوت قیمت سهم سود ببرد و هم از تقسیم سود سالانه.
- از موضوع بیمه سهام که بگذریم اخیرا بحث‌هایی در مورد انجام معاملات گواهی سپرده ارزی و انجام معاملات ارز در بورس انجام شده. قرار است از کی این معاملات در بورس آغاز شود؟
برای راه‌اندازی بازار معاملات ارز یا بورس ارز کمیته‌ای تشکیل شده و این کمیته در بانک مرکزی در حال بررسی کارشناسی دادوستد ارز در بورس تهران است اما قرار شده اطلاع‌رسانی عملکرد این کمیته برعهده بانک مرکزی باشد و سازمان بورس نیز بر همین اساس در حال همکاری با بانک مرکزی است.
- در این بازار فقط دلار مبادله خواهد شد یا ارز‌های دیگر نیز می‌توانند دادوستد شوند؟
محدودیتی وجود ندارد و همه ارز‌های رایج درصورت تأیید کمیته و براساس سازوکار گواهی‌های سپرده ارزی قابلیت انجام معامله را در بورس پیدا خواهند کرد.
- حدود یک‌ماه پیش توافق‌هایی برای انجام سرمایه‌گذاری از سوی صندوق توسعه ملی در بازار سهام برای کمک به مجموع بازار سرمایه انجام شد. آیا این توافقنامه اجرایی شده است؟
براساس توافق انجام شده قرار شد صندوق توسعه ملی تسهیلاتی را به شرکت‌هایی که در بورس حضور دارند اختصاص دهد و برای شرکت‌های بورس اولویت قائل شود که این موضوع در حال پیگیری است. همچنین طرح دیگری در دست انجام بود که براساس آن صندوق توسعه ملی بتواند از طریق تشکیل یک صندوق اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کند که این موضوع یک سری ابعاد حقوقی دارد که درصورت بررسی ابعاد حقوقی آن امکان انجام چنین کاری فراهم می‌شود؛ یعنی این صندوق می‌تواند از طریق تشکیل یک صندوق در بورس سرمایه‌گذاری کند.
- در مورد معاملات بورس کالای ایران به‌نظر می‌رسد با وجود آنکه شاخص‌های بورس مدام در حال کاهش هستند، روند معاملات بورس کالا صعودی است. ارزیابی شما از علمکرد بورس کالا چیست؟
ارزش معاملات بورس کالای ایران در سال گذشته از کل معاملات بورس تهران و فرابورس بیشتر بود. امسال هم روند معاملات در بورس کالای ایران نشان می‌دهد که حجم سرمایه‌گذاری‌ها در این بورس نسبت به بورس‌های دیگر بیشتر است.
- فکر نمی‌کنید برای اینکه عملکرد بورس کالا بیشتر نمایان شود بهتر است یک شاخص برای بورس کالا تعریف و طراحی شود؟
طراحی شاخص برای بورس کالای ایران چندان میسر نیست؛ به‌دلیل اینکه کالاهای زیاد و متنوعی در این بورس درحال دادوستد هستند البته این کالا‌ها عموما همگن نیستند؛ به‌طور مثال در حال حاضر چندین نوع محصول پتروشیمی یا محصولات فلزی در بورس کالا در حال دادوستد هستند که اگر قرار باشد شاخص طراحی شود باید برای هر کالا به‌طور مجزا یک شاخص طراحی شود؛ بنابراین کار پیچیدگی‌های زیادی دارد و مانند بورس اوراق بهادار نیست که عموما محصولات همگن دادوستد می‌شود. اما شاید بتوان یک شاخص خاص فقط برای فیوچرز طلا طراحی و محاسبه کرد.
- طراحی شاخص فرابورس به کجا رسید؟ فکر نمی‌کنید وقت آن رسیده باشد که شاخص فرابورس هم طراحی شده و نمایش داده شود؟
موضوعی که در فرابورس وجود دارد این است که در حال حاضر فقط یک شرکت همراه اول که ارزشی معادل هشت‌هزار و 500میلیارد تومان دارد و بخش زیادی در حدود 40درصد از کل ارزش فرابورس را تشکیل می‌دهد بر این اساس طراحی شاخصی برای فرابورس چندان توجیه ندارد. در شرایط کنونی چون وزن شرکت همراه اول روی شاخص فرابورس خیلی زیاد است و این موضوع شاخص فرابورس را تحت‌تأثیر قرار‌می‌دهد، نمی‌تواند ملاک چندانی برای عملکرد کل فرابورس باشد.
- مراحل راه‌اندازی بورس انرژی به کجا کشید؟
دستورالعمل معاملات بورس انرژی در حال تهیه است و یک کمیته برای طراحی نرم‌افزار معاملاتی این بورس تشکیل شده است. نکته‌ای که وجود دارد این است که معاملات این بازار با همه بازار‌های کنونی مثل فرابورس، بورس کالا و بورس تهران متفاوت است؛ بنابراین به یک نرم‌افزار خاص نیاز است. یک تیم در حال برنامه‌نویسی است تا با استفاده از نرم‌افزار کنونی معاملات نرم‌افزار مخصوص بورس انرژی طراحی و اجرا شود.
- قرار نیست نرم‌افزار جدیدی متناسب با معاملات بورس انرژی خریداری شود؟
خیر، همین نرم‌افزار کنونی با تغییراتی که ایجاد خواهد شد برای بورس انرژی در نظر گرفته خواهد شد.
